بررسی مرغوبیت و طبقه‌بندی رویشگاه‌های طبیعی توسکای ییلاقی مازندران

برای تعیین درجه مرغوبیت و حاصلخیزی رویشگاه‌های طبیعی توسکای ییلاقی به‌عنوان چهارمین درخت مهم تجارتی جنگل‌های شمال کشور، نخست مناطق انتشار طبیعی آن در غرب مازندران شناسایی و بعد تعداد 65 قطعه‌نمونه آماری هر یک به مساحت 5 آر در توده‌های همسال و خالص در طبقات قطری 10الی 60 سانتی‌متری انتخاب گردیدند. در هر قطعه‌نمونه، جهت، شیب، ارتفاع از سطح دریا، سن تقریبی توده، قطر کلیه درختان و ارتفاع غالب 15 اصله از قطورترین درختان، طول تنه بدون شاخه، درجه کیفی، ارتفاع هرس طبیعی و سلامت تنه آن‌ها مورد بررسی و اندازه‌گیری قرار گرفتند. در این تحقیق در کل تعداد 1876 اصله درخت توسکا در نقاط مختلف غرب مازندران اندازه‌گیری شدند و همچنین تعداد 325 اصله از آن‌ها مورد بررسی‌های دقیق جنگل‌شناسی قرار گرفتند. در نتیجه این پژوهش آشکار شد که توسکای ییلاقی به‌طور عام به‌صورت خالص و همسال در خاک‌های آبرفتی تشکیل می‌شود و با افزایش شیب زمین در دامنه‌ها و کاهش رطوبت نسبی خاک، توده‌های خالص کمتر شکل می‌گیرند و درختان توسکا به‌صورت انفرادی و آمیخته با گونه‌های دیگر ظاهر می‌شود. تعداد درخت از حداقل 200 تا حداکثر 1100 اصله در هکتار متغیر است. سطح مقطع برابر سینه جنگل از 12 متر مربع برای طبقه قطری 10 سانتی‌متر تا 56/8 متر مربع در هکتار برای طبقه قطری 60 سانتی‌متر نوسان دارد. موجودی سرپای جنگل برای توده‌های با قطر متوسط 10 سانتی‌متری حدود 70 متر مکعب در هکتار و با قطر متوسط 60 سانتی‌متری حدود 720 متر مکعب در هکتار برآورد می‌شود. بیش از 35 درصد درختان مورد مطالعه درجه کیفی یک و بیش از 50 درصد آن‌ها درجه کیفی دو و بقیه درجه سه داشتند. در پی این پژوهش معلوم شد که منحنی‌های ارتفاع غالب/ قطر غالب معیار مناسبی برای سنجش مرغوبیت رویشگاه‌های مختلف این گونه جنگلی است. در نتیجه این پژوهش و با درنظر گرفتن قطر 35 سانتی‌متری به‌عنوان قطر پایه در براورد مرغوبیت رویشگاه و برای همین قطر برابر سینه، ارتفاع غالب از 20 تا 32 متر تغییر می‌کند که میتوان آنرا به 4 طبقه 3 متری تقسیم نمود و هر کدام را برای درجه معینی از مرغوبیت و کیفیت رویشگاه درنظر گرفت. بر اساس این اصول، برای قطر برابر سینه متوسط 35 سانتی‌متری درختان غالب اگر میانگین ارتفاع درختان غالب 29-32 متر باشد، درجه مرغوبیت یک، 29-26 متر درجه مرغوبیت دو، 26-23 متر درجه مرغوبیت سه و 23-20 متر درجه مرغوبیت 4 به‌دست می‌آید. دانستن مرغوبیت و درجه کیفی رویشگاه و نیز کمیت توده سرپا و رویش جنگل به مدیریت درخور هر رویشگاه معین کمک می‌کند. این نتایج راهگشای تهیه و تدوین جدول‌های محصول برای گونه توسکای ییلاقی در مازندران خواهد بود.